شعر درمانی

شعر درمانی، به عنوان یک مورد از هنر درمانی های گویا، شامل استفاده درمانی از شعر ها، حکایت ها و سایر روش های گفتاری و شنیداری است که به منظور بهبود بهزیستی و درمان مورد استفاده قرار می گیرد.

درمانگران می توانند از ادبیات موجود، به عنوان بخشی از فرآیند درمانی استفاده کنند و یا افراد درمانجو را ترغیب کنند تا برای بیان عواطف و احساسات عمیق خود از ادبیات مخصوص به خودشان استفاده کنند.

در هر دو مورد، آنها یک فضای امن و غیر قضاوتی را ایجاد می کنند، به نحوی که افراد درمانجو می توانند بیانات نوشته شده خود و واکنش های عاطفی مرتبط را بررسی کنند.

هر چند که همه متخصصان سلامت روان می توانند مولفه های شعر درمانی را در روش های درمانی خودشان استفاده کنند، ولی فدراسیون بین المللی شعر / ادبیات درمانی یک برنامه گواهی نامه ای را توسعه داده است و افرادی که علاقمندند به یک درمانگر شعر ثبت شده و یا مجاز تبدیل شوند، می توانند از این برنامه ها استفاده کنند.

تاریخچه و توسعه شعر درمانی

تاثیرات درمانی کلمات مدت ها پیش شناخته شده است. از 4000 سال قبل از مسیح، مصریان اولیه کلماتی را بر روی پاپیروس (درخت کاغذ) می نوشتند، آنها را در یک مایع حل می کردند و آن را به عنوان یک دارو، به بیمار می دادند.

در سال های اخیر، خواندن و بیان کردن نوشتاری به عنوان روش درمانی مکمّل، در مورد افراد دارای ناراحتی روانی و عاطفی به کار گرفته شده است.

بیمارستان پنسیلوانیا، به عنوان اولین بیمارستان تاسیس شده در ایالات متحده، از میانه های قرن 1700، به صورت مکرّر این روش درمانی را مورد استفاده قرار داده است.

در اوایل قرن 1800، دکتر بنجامین راش شعر را به عنوان یک روش درمانی معرفی کرد که می تواند در طول درمان استفاده شود.

در سال 1928، شعر شناس و دارو سازی به اسم الی گریفر شروع به استفاده از شعر برای افراد درمانجو کرد و به کمک روانشناسانی به اسم دکتر جک ال لیدی و دکتر سم اسپکتور ، گروه های “شعر درمانی” را در دو بیمارستان مختلف ایجاد کرد.

بعد از مرگ گریفر، لیدی و همکاران وی به استفاده از شعر در فرآیند گروه درمانی ادامه دادند و در نهایت به همراه یکدیگر انجمن شعر درمانی (APT) را در سال 1969 تاسیس کردند.

همچنین کتاب داران یک نقش عمده ای را در رشد این رهیافت درمانی داشته اند.

آرلین هینز ، به عنوان یکی از پیشروان این حوزه، که یک کتاب خانه بیمارستانی داشت و شعر درمانی را مطالعه کرده بود، با صدای بلند شروع به خواندن داستان ها و شعر ها کرد، و مشاهده کرد که این کار باعث تسهیل بحث و رابطه وی با درمانگران می شود و در نتیجه آن افراد بهتر درمان می یابند یا ترغیب به درمان می شوند.

در آخر وی شروع به توسعه برنامه آموزشی برای شعر درمانی کرد و در همان دوره، برخی از افراد دیگر هم به چنین کاری مشغول بودند.

در سال 1980، تمامی رهبران و پیشروان این رشته به یک جلسه دعوت شدند تا راهنماهای مربوط به آموزش و گواهی نامه این روش درمانی را فرمول بندی کنند. در این جلسه، انجمن ملی شعر درمانی (NAPT)، APT را ایجاد کرد.

به دلیل افزایش محبوبیت این روش، چندین کتاب و مقاله برای راهنمایی درمانگرانی نوشته شده است که از روش شعر درمانی استفاده می کنند.

هاینز و ماری هانز بری ، به صورت مشترک کتاب درمانی را در سال 1986 چاپ کردند – فرآیند تعاملی: یک کتاب دستی . اخیرا، نیکولاس مازا یک مدلی را برای کارا بودن شعر درمانی معرفی کرد، همچنین در مورد کاربرد های بالینی آن، در کتاب شعر درمانی: نظریه و روش بحث کرده است.

مجله شعر درمانی در سال 1987 توسط NAPT تاسیس شد و تا به امروز، به عنوان جامع ترین منبع در مورد اطلاعات مربوط به نظریه، روش و تحقیقاتی فعلی مورد استفاده قرار گرفته است.

امروزه شعر درمانی در سطح بین الملل و توسط صدها متخص، که شامل روان شناسان، روان پزشکان، مشاوران، فعالان اجتماعی، آموزش دهندها و کتاب داران هستند، مورد استفاده قرار می گیرد.

این رهیافت به صورت موفقی در چندین مجموعه – شامل مدارس، کتابخانه ها، بیمارستان ها، مراکز توان بخشی، و موسسات تادیبی و غیره – و در رابطه با افراد مختلف، شامل کودکان، نوجوانان و افراد بالغ مورد استفاده قرار می گیرد.

شعر درمانی به چه نحوی انجام می شود؟

برخی از افراد، به عنوان یک بخشی از فرآیند درمانی خودشان تمایل دارند تا خاطرات و احساسات قرار گرفته در بخش نیمه هوشیار خود را بررسی کرده و مشخص کنند که به چه نحوی آنها می توانند بیانگر و مرتبط با وضعیت زندگی فعلی آنها باشند.

باور بر این است که شعر می تواند برای این فرآیند مفید باشد، همانطور که در اغلب موارد توانسته است که :

• به عنوان ابزاری برای بیان کردن عواطفی استفاده شده است که در غیر این صورت، بیان کردن آن احساسات دشوار می باشد.

• منجر به افزایش خود انعکاسی و خود اکتشافی شود، عزت نفس را تقویت کند و به افراد کمک کند تا دنیای خودشان را درک کنند.

• به افراد کمک کند تا با باز کردن راه های جدید به سوی واقعیات درک شده، موقعیت و وضعیت خود را دوباره تعریف کنند.

• تجارب عاطفی را تصدیق کند و با کمک به افراد برای درک بیشتر تجربیات خودشان، که توسط دیگران به اشتراک گذاشته می شود، پیوستگی و اتحاد گروهی را افزایش دهد.

• به درمانگران کمک کند تا بینش و درک عمیق تری نسبت به افراد تحت درمان داشته باشند.

در حالت کلی، درمانگران شعر در انتخاب شعری که اعتقاد دارند دارای ارزش درمانی است، آزاد هستند ولی باید از راهنماهای عمومی تبعیت کنند.

توصیه می شود که شعر های انتخاب شده مختصر باشند، احساسات و تجربیات جهانی را شناسایی کنند، امید بخش باشند، و زبان های گسترده ای را شامل شوند. برخی از شعر ها که به طور رایج مورد استفاده قرار می گیرد، عبارتند از:

“The Road Not Taken” از روبرت فروست
“The Journey” از ماری اولیور
“Talking to Grief” از دنیز لورتو
“The Armful” از روبرت فروست
“I Wandered Lonely as a Cloud” از ویلیام وروسورت

همچنین انتخاب موارد توسط درمانگر صورت می گیرد، و ممکن است از اشخاص درمانجو درخواست شود تا یک شعر و یا یک ادبیات دیگری را که تشخیص داده می شود، را به درمانگر بگویند.

استفاده از این روش هم می تواند منجر به کسب اطلاعات مفید نسبت به عواطف و احساسات افراد درمانجو گردد.

تکنیک های مورد استفاده در شعر درمانی

در زمینه شعر درمانی چندین مدل وجود دارد، ولی محبوب ترین و بیشترین مورد استفاده شده عبارت از مدلی می باشدکه توسط نیکولاس مازا معرفی شده است.

بر اساس این مدل، شعر درمانی شامل سه مولفه اصلی است که عبارتند از: پذیرا / تجویزی، بیانگر / خلّاق، و نمادین / تشریفاتی.

در مولفه پذیرا / تجویزی، درمانگر یک شعری ، یا یک بخش ادبی را انتخاب خواهد کرد و فرد درمانجو را ترغیب می کند که واکنش و عکس العمل نشان دهد.

موارد انتخاب شده معمولا بر اساس توانایی توصیف، توضیح و مشخص کردن مسائل مربوط به مضامین مورد بحث در دوره انتخاب می شود.

معمولا موارد انتخاب شده توسط شخص درمانگر و یا درمانجو با صدای بلند خوانده می شود، بنابراین لحن و ریتم شعر باید کاملا مناسب باشد.

در مورد گروه، خانواده و یا زوج درمانی، افراد به صورت دوره ای، بخشی از یک شعر را می خوانند و یا ممکن است که درخواست شود تا کل شعر را به صورت یکجا و با هم بخوانند.

در هنگام خواندن شعر مورد استفاده، درمانگر به واکنش های زبانی و غیر زبانی افراد توجه می کند، و معمولا این واکنش ها بعد از خواندن شعر، با سوالاتی مشخص می شود، برای مثال از آنها پرسیده می شود که “من متوجه شدم که شما در هنگام خواندن شعر، حالت خنده داشتید.

آیا می توانی در مورد واکنش خودت توضیح بدهی؟” “آیا بخش یا خط خاصی در شعر بوده است که شما در زندگی خودتان با آن برخورد داشته اید؟” “این شعر به شما چه احساسی می دهد؟”

مولفه بیانگر / خلّاق شامل استفاده از نوشته های خلّاق – شعر، نامه ها و کل روزنامه – به منظور ارزیابی و درمان می باشد.

پروسه نوشتن می تواند روان پاک ساز و توان بخش باشد، و در اغلب موارد منجر به آزاد شدن فرد از خاطرات سرکوب شده یا خاطرات فراموش شده می شود و منجر به مشخص شدن نگرانی ها و توانایی های فرد می شود.

ممکن است که برخی از افراد نسبت به قدرت نوشتن خلّاقانه خودشان تردید داشته باشند، ولی درمانگر با بیان کردن این مورد که آنها مجبور به استفاده از ریتم و یا ساختار خاصی نیستند، می تواند به آنها کمک کند.

همچنین درمانگر می تواند از شعر های اصلی استفاده کند تا بر روی آن کار کند و یا حس های و ادراکات شعری را برای کسانی که در تجسّم با مشکلاتی مواجه هستند، معرفی کند.

همچنین درمانگر می توان یک شعر را با افراد به اشتراک بگذارد و از آنها بخواهد که یک خطی را انتخاب کند که تا اندازه ای به زندگی و گذشته آنها مربوط می شود و از آنها بخواهد تا با همان خط شروع کند و یک شعر بگوید.

در گروه درمانی، شعر ها باید به صورت انفرادی و یا گروهی نوشته شوند.

در برخی مواقع، به افراد گروه یک کلمه، موضوع و یا جمله ریشه ی گفته می شود و از آنها درخواست می شود تا به صورت همزمان به آن پاسخ دهند.

پیشبردهای مربوط به اعضای گروه جمع آوری می شوند، تا یک شعری ایجاد شود که می تواند برای تهییج بحث های گروهی مورد استفاده قرار گیرد.

در زوج درمانی، ممکن است که از زوجین درخوست شود تا به اتفاق هم یک شعر را بنویسند به نحوی که هر یک از آنها، به صورت یک در میان یک خط بنویسد.

نامه نویسی، به عنوان یکی دیگر از ابزارها و روش های درمانی مفید، می تواند برای دستیابی به خلّاقیت برخی از افراد بکار گرفته شود. یکی از روش ها عبارت از نوشتن یک نامه برای شخصی است که در دوره درمان از شعر استفاده می کند.

نامه می تواند شامل اظهار قبول یا عدم قبول باشد، و این فرآیند می تواند به صورت کامل، واکنش اولیه افراد را به شعر مشخص کند.

همچنین یک نامه می تواند برای شناسایی عواطفی به کار گرفته شود که منجر به بروز مشکلاتی فعلی شده است، تا به فرد کمک کند این احساسات خود را با هدف مسلط شدن و کنترل شدن بر کل آن، تجسّم کند و مشکل را رفع کند.

همچنین ممکن است افراد ترغیب شوند تا در طول درمان از یک روزنامه شخصی استفاده کنند و تفکرات خودشان را بعد از درمان یافتن ثبت کنند و یا یک شعر بخوانند.

همچنین ممکن است که افراد حاضر در گروه درمانی این فرصت را پیدا کنند که تمامی نوشته های خود (مربوط به روزنامه شخصی) را با دیگر اعضای گروه به اشتراک بگذارند.

مولفه نمادین / تشریفاتی شامل استفاده از استعاره ها، داستان گویی، و تشریفات مذهبی به عنوان ابزاری برای تغییرات تاثیر گذار می باشد.

استعاره ها، که ضرورتا نمادین هستند، می تواند به افراد کمک کند تا احساسات و تجارب پیچیده خود را به صورت مختصر و به صورت عمیق تشریح کنند.

تشریفات مذهبی می تواند کارایی ویژه ای را در کمک به افرادی داشته باشند که تجربه زیان و خاتمه یافتن دارند، برای مثال در مورد کسانی که طلاق می گیرند و یا یکی از افراد محبوب شان فوت می کند.

کاربرد این روش عبارت از بررسی و شناسایی کردن احساسات و عواطف افراد در رابطه با حادثه صورت گرفته می باشد.

مثال، نوشتن یک نامه برای شخصی که به صورت اتفاقی فوت شده است و سپس سوزاندن آن نامی می تواند یک قدم و مرحله مفید در فرآیند پذیرش مسئله و مقابله با ناراحتی باشد.